Soğuk Savaş sonrası tüm dünyada meydana gelen kargaşa ve savaş ortamının en uzun sürelisi kuşkusuz Çeçenistan’da yaşandı ve hala yaşanmakta. Çeçenistan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiş; 1994 yılının Aralık ayında Rus askerlerinin Çeçenistan topraklarını işgal etmesiyle de I. Çeçen-Rus Savaşı başlamıştı. 30 Ağustos 1996’da sona eren bu savaşın ardından 12 Mayıs 1997 tarihinde taraflar arası bir barış anlaşması imzalandı. Rusya Ekim 1999’da bu anlaşmayı ihlal ederek Çeçenistan’a yeniden saldırdı.
Savaş sırasında Rusya’nın yaptığı insan hakları ihlalleri çok sayıda örgüt tarafından da belgelendi. Rusya, 1999’dan savaşın bitimine kadar taraf olduğu Cenevre Sözleşmesi’ni ihlal ederek her iki savaşta da hastaneleri, doğumevlerini, pazarları ve yerleşim yerlerini ve mülteci konvoylarını hedef aldı. Human Rights Watch (HRW)’un verilerine göre savaşın ilk dört yılında 100 bin Çeçen sivil öldürüldü, 185 bin kişi yaralandı, 11 bin çocuk da yetim kaldı. Her iki savaşta, kimyasal silahlar da dâhil, kullanılan silahlar sonucu 300 binden fazla Çeçen hayatını kaybetti. Bu rakam bir milyondan fazla olmayan Çeçen nüfusun neredeyse üçte birlik bir kısmını oluşturmaktadır. Uluslararası Af Örgütü’nün raporlarına göre Çeçenistanlı mültecilerin %90’ı en az bir ya da birden fazla akrabasını kaybetti.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK)’nin raporlarına göre 2. Çeçen-Rus savaşı sonrası yaklaşık 500 bin Çeçen mülteci konumuna düştü. Savaş boyunca mültecilerin sayılarına dair veriler sürekli olarak değişti. Kayıtların düzenli tutulamaması ve kayıt dışı mülteciliğin yaygınlığı sebebiyle net rakamlara ulaşmak, çoğu zaman mümkün olmamıştır. Verilere göre mültecilerin sayısı savaş boyunca 400 bin ila 800 bin arasında değişmiş, ayrıca Çeçenistan içerisinde 240 bin insan yerinden edilmiştir.
HRW’nin 2008 yılı raporuna göre Rus ordusu Çeçenistan’daki savaşı kaçırma, yağmalama, tecavüz, toplama kampları, işkence ve ‘temizleme operasyonları’ adı altında yapılan gece yarısı baskınlarıyla sürdürdü. Fiili savaş 2009 yılında Rus yanlısı bir Çeçen hükümetinin kurulmasıyla sona erdi.
Bugün Rusya savaşın bittiğini iddia etse de, Çeçenistan’a göre savaş devam ediyor. Çeçen halkı her gün ifade özgürlüğünden yoksun bir şekilde terör ve baskıya maruz kalıyor. Çeçenistan, bugün özgür ve adil seçimlerde uluslararası gözlemcilere, sivil toplum kurumlarına ve temel insan haklarının gerçekleştirilmesine ihtiyaç duyuyor.
