Suriye Sınır Ötesi Yardım Mekanizmasına İlişkin
BM Güvenlik Konseyi Kararının Yenilenmesi Çağrısı
-10 Temmuz 2023-
Suriye'deki insani krizin boyutu, uzun süren iç savaşın ve çatışmaların etkisiyle birlikte çok büyük bir ölçektedir. BM'ye göre, Suriye'deki iç savaşın başlangıcından bu yana 13,4 insan yardıma ihtiyaç duymaktadır. Bu nüfusun yaklaşık 6 milyonu yerinden edilmiş kişilerdir. 5 milyondan fazla Suriyeli mülteci ise komşu ülkelere sığınmış durumdadır. Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından ise Suriye’nin kuzeybatısındaki bölgelerde insani kriz derinleşmiştir. Bugün Kuzeybatı Suriye’de 4,1 milyon kişi insani yardıma muhtaçtır.
Suriye'deki iç savaşın başlangıcından bu yana uluslararası toplum, milyonlarca insana yardım sağlamak ve insani krize müdahale etmek amacıyla Suriye'ye yönelik yardımların dağıtılmasına büyük önem vermiştir. Sivil halkın korunması ve temel insani yardımların ulaştırılması için uluslararası toplumun çabaları önem arz etmektedir. Bu çabalara katkıda bulunacak en önemli araçlardan biri, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınacak bir kararla belirlenen sınır ötesi yardım mekanizmasıdır. Bu mekanizma, insani yardımın etkin ve sürekli bir şekilde ulaştırılmasını sağlamaktadır. Ancak, BM'nin sınır ötesi yardım göndermesine izin veren 2672 sayılı karar, 10 Temmuz'da sona erecektir. Yardımların Suriye'ye girişi konusunda yaşanan zorluklar ve BM kararlarının yenilenmesi sürecinde veto edilme riski, uluslararası toplumu endişelendiren bir durum haline gelmiştir.
Yardım Dağıtımlarında Sınır Kapılarının Azalması
BM Güvenlik Konseyinin 2014'te kabul ettiği 2165 sayılı karar ile Suriye'nin kuzeybatısındaki bölgelere uluslararası yardım gönderilmeye başlanmıştı. Suriye'ye yönelik yardım dağıtımı, başlangıçta dört sınır kapısı üzerinden gerçekleştiriliyordu. Suriye ve Ürdün arasındaki Er-Remse sınır kapısı, Türkiye ile olan Bab El-Selam ve Bab El-Hava sınır kapıları ve Irak ile olan El-Yarubiyye sınır kapıları yardımların girişi için kullanılıyordu. Bu sınır kapıları, insani yardım operasyonlarının ana geçiş noktalarıydı.
2019’da Rusya ve Çin’in vetosu ve itirazları üzerine sınır kapılarının sayısı önce 2'ye indirildi, daha sonra Rusya, sadece Bab El-Hava (Cilvegözü) Sınır Kapısı'nın 1 yıl daha açık tutulmasına onay verdi. 2021 yılında 6 aylığına şartlı olarak yenilenen BM Güvenlik konseyi kararı, önceki yıllarda olduğu gibi bu yıl da 9 Ocak’ta yapılan oylamada bir altı ay daha uzatılmıştı. 6 ayda bir kararın yenilenme gerekliliği, Suriye'deki insani yardım operasyonlarının kapsamını ve etkinliğini ciddi şekilde sınırlamıştır. Suriye'deki deprem, Kuzeybatı Suriye'deki insani krizi daha da kötüleştirmiş ve bölgedeki ihtiyaçları artırmıştır. Suriye'nin kuzeybatısında yaşayan 4.5 milyon kişinin %91'inin yardıma ihtiyaç duyduğu tahmin edilmekte olup, bunların 3.3 milyonu gıda güvencesizdir.
Birleşmiş Milletler’in (BM) Çağrısı
4 Temmuz’da Suriye'nin İdlib kentini ziyaret eden bir Birleşmiş Milletler yetkilileri, Şubat ayında ölümcül bir depremle vurulan, savaşın parçaladığı ülkenin muhalefetin elindeki kuzeyine sınır ötesi yardım mekanizmasının 12 ay uzatılması çağrısında bulundu.
BM Suriye krizi için Bölgesel İnsani Yardım Koordinatör Yardımcısı David Carden, "Suriye'nin kuzeybatısındaki en savunmasız insanların ihtiyaçlarını karşılamak istiyorsak, boyut ve kapsam olarak BM'nin sınır ötesi kararının yerini hiçbir şey tutamaz" dedi.
6 Şubat'ta meydana gelen depremlerin Suriye'deki durumu iyice kötüleştirdiğine dikkati çeken BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) Orta Doğu ve Kuzey Afrika Operasyonlar Direktörü Ghada Eltahir Mudawi, 330 bin kişinin yerinden edildiğini ve binlerce insanın temel hizmetlerden yoksun olduğunu aktardı.
BM İnsani Yardımdan Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Martin Griffiths dün Güvenlik Konseyi'ni, yardım anlaşmasını 12 ay uzatmaya çağırarak, "12 aylık yetki, bizim ve ortaklarımızın önümüzdeki aylarda daha iyi insani sonuçlar elde etmemizi sağlayacak. Bu kadar basit” olduğunu ifade etti. BM, Türkiye’den Suriye’ye sınır ötesi yardım sağlayan anlaşmanın bu sefer 1 yıllığına uzatılmasını istiyor.
BM Güvenlik Konseyi'nin Sınır Ötesi Mekanizmanın Yenilenmemesinin Tehlikesi
BM Güvenlik Konseyi'nin sınır ötesi mekanizmanın yenilenmemesi tehdidi, Kuzeybatı Suriye'deki insani ve tıbbi ihtiyaçların giderek arttığı bir dönemde yardımın sürekliliğini engellemektedir. Kararın yenilenmemesi, devam eden krizi kaçınılmaz bir şekilde kötüleştirecektir.
Sınır Ötesi Yardım Mekanizmasının Yenilenmesinin Önemi
Suriye'de 12 yılı aşkındır yaşanan insani kriz, milyonlarca insanın yaşamını tehdit etmektedir. Suriye'nin kuzeybatısında, insani yardıma ihtiyaç duyanların büyük bir çoğunluğunu kadınlar ve çocuklar oluşturmaktadır. Bu nüfusun neredeyse tamamı, sadece sınır ötesi hayat kurtarıcı yardımlar aracılığıyla yaşamlarını sürdürebilmektedir. Acil insani yardımlar, temel tıbbi malzemeler, gıda ve barınma gibi temel ihtiyaçları karşılamakta ve hayat kurtarmaktadır. Bu yardımlar, sivil halkın sağlık, güvenlik ve yaşam koşullarını iyileştirmekte ve insani krizin etkilerini hafifletmektedir. Ancak, bu yardımların sürekliliği ve etkinliği için sınır ötesi yardım mekanizmasının yenilenmesi gerekmektedir.
- Yardıma Erişimin Kırılganlığı
Sınır ötesi yardım mekanizması, Suriye'nin çeşitli bölgelerine ulaşımın sağlanmasında kritik bir role sahiptir. Ancak, bu mekanizmanın eksiklikleri ve kırılganlıkları bulunmaktadır. Özellikle, insani yardımların geçiş noktalarında sıkışması, yardımın ihtiyaç sahiplerine ulaşmasını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, sınır ötesi yardım mekanizmasının yenilenmesi ve güçlendirilmesi, erişimdeki bu kırılganlıkların giderilmesine yardımcı olacaktır.
- Eşit, Tarafsız ve Bağımsız Yardım
Sınır ötesi yardım mekanizması, insan haklarına saygı, tarafsızlık, bağımsızlık ve eşitlik prensiplerine dayanmalıdır. Yardımların dağıtımı, ihtiyaç sahiplerinin aciliyetine ve önceliklerine göre yapılmalıdır. Bu prensipler, yardımların adil ve etkili bir şekilde dağıtılmasını sağlamakta ve sivil halkın güvenini kazanmaktadır.
- Yardımın Sürekliliği
Sınır ötesi yardım mekanizmasının yenilenmesi, yardımların sürekliliği için kritik öneme sahiptir. Sürekli erişim, insani yardım çalışanlarının kriz bölgelerine güvenli bir şekilde ulaşmasını ve ihtiyaç sahiplerine yardımların sürekli olarak ulaştırılmasını sağlamaktadır.
Bu da insani yardımın etkin bir şekilde koordine edilmesini ve hızlı bir şekilde harekete geçirilmesini sağlamaktadır.
İHH İnsani Yardım Vakfı Krizin Başlangıcından Beri Yardım Çalışmalarını Sürdürüyor
İHH, 2011 yılından itibaren Suriye krizinin başlangıcından bu yana insani yardım çalışmalarında aktif bir rol oynamaktadır. Geniş kapsamlı faaliyetler yürüterek insanların temel ihtiyaçlarını karşılamayı hedeflemektedir. İHH, gıda güvenliği ve geçim kaynakları, gıda dışı yardım, barınma, koruma, su, sanitasyon, hijyen ve sağlık, eğitim ve insani diplomasi alanlarında çeşitli projeler ve programlar gerçekleştirmektedir. Suriye yardım faaliyetleri 11 merkez ve ofisten koordine edilmektedir. Koordinasyon mekanizmasında 1367 personel ve gönüllü yer almaktadır. İHH tarafından Kuzeybatı Suriye’ye 2022 yılı sonu itibariyle 616.086.477 $ yardım ulaştırılmıştır.
- Gıda Güvenliği ve Geçim Kaynakları: İHH, gıda güvencesi olmayan insanlara yardım eli uzatmaktadır. Bu kapsamda, gıda kolileri aracılığıyla 100.038.000 adet gıda paketi dağıtımı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, 270.827.404 adet ekmek ve 27.667.070 adet konserve ve hazır yemek dağıtımı yapılarak insanların temel beslenme ihtiyaçları karşılanmıştır. Bununla birlikte, 150.172.000 kg un ve 17.072.000 kg bakliyat dağıtılarak geçim kaynaklarına destek olunmuştur. Savaşın başladığı günden bu yana gıda güvenliği ve geçim kaynakları sektöründe toplam $300.030.886 yardım yapılmıştır.
- Gıda Dışı Yardım: İHH savaşın ilk gününden bu yana bölgeye giyecek malzemesi yardımı yapmaktadır ve bugüne kadar sayıları 35’i bulan hayır mağazası kurmuştır. 25.266.579 adet giyim malzemesi, 3.964.909 ayakkabı ve çorap, 5.067.433 ev eşyası ve tekstil ürünü ve 32.550.000 kg yakacak sağlanmıştır. Savaştan etkilenen ihtiyaç sahipleri için gıda dışı yardım sektörü alanında 132.288.522 $ yardım yapılmıştır.
- Barınma: İHH, mülteciler ve yerinden edilmiş kişiler için barınma alanları oluşturarak onların temel ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu kapsamda, 161 barınma alanı kurulmuş ve 15.878 adet ev ihtiyaç sahiplerine teslim edilerek insanlara güvenli ve yaşanabilir barınma imkanları sunulmuştur. Barınma sektöründe 57.322.553 $ tutarında yardım ulaştırılmıştır.
- Koruma: İHH, savunmasız gruplar arasında yer alan yetim çocuklara koruma sağlamaktadır. 27.993 Suriyeli çocuk yetim sponsorluk sistemine dahil edilerek onların temel ihtiyaçları karşılanmakta ve korunmaları desteklenmektedir. Yetim ve ihtiyaç sahipleri çocuklar için koruma sektöründe toplam 69.144.435 $ tutarında yardım yapılmıştır.
- Su, Sanitasyon, Hijyen ve Sağlık: İHH, su temini, sanitasyon, hijyen ve sağlık hizmetleri konularında çalışmalar yürütmektedir. 46 sağlık merkezi ve hastane desteklenerek sağlık hizmetlerine erişim kolaylaştırılmıştır. Ayrıca, 4 protez merkezi kurularak engelli bireylere destek sağlanmış ve 15.030.298 adet ilaç, tıbbi malzeme ve cihaz temin edilerek sağlık ihtiyaçları karşılanmıştır. Toplamda 38.287.960 $ yardım yapılmıştır.
- Eğitim: İHH, eğitim alanında çalışmalar yürüterek geleceğin teminatı olan çocukların eğitimlerine katkıda bulunmaktadır. Bu kapsamda, 2 üniversite açılmış, 46 okul ve 1 engelli okulu inşa edilmiştir. Ayrıca, 37 okulun inşası gerçekleştirilerek eğitim imkanları genişletilmiş ve 12 okulun restorasyon ve tadilatı yapılarak daha iyi öğrenme ortamları oluşturulmuştur. Eğitim haklarından mahrum kalan insanlar için eğitim sektöründe 19.012.121 $ yardım yapılmıştır.
- İnsani Diplomasi: İHH, insani diplomasi faaliyetleriyle uluslararası platformlarda insan haklarına ve insani yardım ilkelerine uygun politikaların oluşturulmasına katkı sağlamaktadır. Bu alanda spesifik çalışmalarıyla barış, adalet ve insani değerlere dayalı çözümlerin bulunmasına yönelik çabalar göstermektedir.
- Savaşı, katliamları ve ölümleri engellemek
- Kuşatma altında yaşayan sivillere insani yardım ulaştırmak
- Kuşatma altındaki sivil ve yaralıları tahliye etmek
- Savaş sırasında yaşanan insan hakları ihlallerini dünyaya duyurmak
- Uluslararası kuruluşlara Suriyeli mazlumların sesini duyurmak
İHH, savaş ve kriz bölgelerinde çatışan taraflar arasında hakemlik ve arabuluculuk yapmanın yanı sıra hukuksuzca tutuklanan, rehin alınan suçsuz ve masum insanların hayatlarının kurtarılması için diplomatik çalışmalar yürütmektedir. ECOSOC, OCHA, UNRWA, UNHCR, OIC, OICHF, MSF, Kızılay ve AFAD gibi kuruluşlarla bilgi paylaşımı ve iş birliği yapmaktadır. Suriye krizi hakkında dünyanın çeşitli yerlerinde uluslararası görüşmelerle konuyu gündemde tutmaktadır.
İHH Depremin Ardından Suriye’de İnsani Yardım Operasyonuna Başladı
İHH afet sonrasında, Suriye’de depremden etkilenen insanlar için insani yardım operasyonlarına hemen başlamıştır. 15 ayrı ekip 180 kişiyle arama kurtarma, acil yardım ve hasar tespit çalışmaları yapılmıştır. Suriye Babusselam Ofisi koordinasyonunda, 40 personel ve 60 gönüllü ile acil yardım çalışmaları yürütülmüştür. Gelen bağışların ve malzemelerin depolandığı lojistik merkezimizde talepler doğrultusunda çorba ve sıcak yemekler hazırlanmış, paketlemeler yapılmış, çadırlarda kalan ve evi hasar gören ihtiyaç sahibi ailelere yönelik dağıtımlar gerçekleştirilmiştir.
- 278.960 kişilik kahvaltı ve yemek
- 703 adet ekmek
- 664 adet su
- 236 adet gıda kolisi
- 993 kg un
- 583 adet elbise ve ayakkabı
- 702.610 ısıtma malzemesi
- 538 adet soba
- 550 adet halı
- 125 adet mutfak malzemesi
- 782 adet battaniye
- 165 adet hasır
- 225 adet sünger
- 921 mobilya ve mefruşat
- 374 adet çadır
- 951 adet temizlik malzemesi
- 580 hasta bezi
Sonuç
Suriye'deki insani krizin devam ettiği bu dönemde, sınır ötesi yardım mekanizmasının yenilenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu mekanizma, insani yardımların etkin ve sürekli bir şekilde ulaştırılmasını sağlamakta ve sivil halkın hayatını kurtarmaktadır.
Suriye'ye yapılan yardımların dağıtımı, BM kararlarının yenilenmesi sürecinde veto edilme riski ile karşı karşıyadır. Yardımların sınırlı sayıdaki sınır kapıları üzerinden gerçekleştirilmesi ve veto edilmesinin muhtemel etkisi, insani yardım operasyonlarının kapsamını sınırlamakta ve milyonlarca insana gereken yardımın ulaşmasını engellemektedir. Uluslararası toplumun, Suriye'deki insani krize çözüm bulmak için bu engelleri aşmak ve yardımların engelsiz bir şekilde dağıtılmasını sağlamak için çaba sarf etmesi büyük önem taşımaktadır. Aksi takdirde, Suriye'deki insani durumun daha da kötüleşmesi kaçınılmaz olacaktır.
İHH İnsani Yardım Vakfı olarak, BM Güvenlik Konseyi'ne, sınır ötesi yardım mekanizmasının yenilenmesi için acil bir karar alması çağrısında bulunuyoruz. Bu karar, insani yardımların kesintisiz bir şekilde devam etmesini ve ihtiyaç sahiplerine erişimin sağlanmasını temin edecektir. Suriye'deki insanların yaşamlarını kurtarabilmek ve insani krizin etkilerini hafifletebilmek için bu kararın bir an önce alınması gerekmektedir.
