21 Şubat 1992’de BM Güvenlik Konseyi 743 sayılı kararıyla “BM Barışı Koruma Misyonu”nun (United Nations Protection Force) oluşturulmasına ve BM’nin eski YSFC (Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti)’deki çatışma bölgelerinde görevlendirilmesine karar verdi. Boşnak ve Bosnalı Hırvat güçleri önce Sırplara karşı ortak mücadele ediyorken Hırvatların da Boşnaklara saldırmasıyla savaşın seyri değişti. Bölgedeki çatışmalar BM barış gücü askerlerinin “Boşnak sivil halkın silahsızlandırılması ve güvenli bölgeler oluşturulması” uygulamasından sonra şiddetlendi. Etnik temizlik girişiminde bulunan Sırp kuvvetler kendilerine ait olmayan topraklarda önlerine gelen Boşnak Müslümanları türlü işkencelerle katletti. Onlarca Boşnak kasabası yıkıldı, yakıldı ve yağmalandı. 1993 yılı Nisan ayında BM Güvenlik Konseyi tarafından, Srebrenitsa’nın yanı sıra Saraybosna, Tuzla, Zepa, Gorajde ve Bihaç’ı da “güvenli bölge” ilan eden 824 sayılı kararın alınmasına rağmen katliama bir an bile ara verilmedi.
Srebrenitsa’da yaşanan katliamlar…
Srebrenitsa olayı takvimlerin 11 Temmuz 1995’i gösterdiği ve Bosna’dan feryatların yükseldiği o gün II. Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’da gerçekleştirilen en büyük toplu katliam olarak tarihe geçti.
BM’nin güvenli bölge ilan ettiği Srebrenitsa’nın nüfusu Sırpların saldırısına uğrayan diğer bölgelerdeki Boşnak halkın da göçüyle 45 bini buldu. 400 Hollandalı Barış Gücü Askeri kenti korumakla görevliydi. 25 bin Boşnak Srebrenitsa’ya birkaç kilometre uzaklıktaki Potaçari’de bulunan akü fabrikasına sığındı. Sığınma kampına dönüştürülen fabrika’da bulunan savunmasız kadın, erkek; genç, yaşlı 20 bin Boşnak, Hollandalı askerlerin kararıyla bir anlamda soykırım için bekleyen Sırp askerlerine teslim edildi. Fabrikanın kapısında ve Boşnak halkının kaçış yolları üzerine konuşlanan namı diğer “Sırp Kasabı” Ratko Miladiç komutasındaki Sırp askerleri 12 yaş üstü erkekleri bir yana ve kadınları da diğer yana ayırdı. Kadınlara tecavüz edildi, erkekler ise kamyon ve otobüslere doldurularak ölüme götürüldü. Avrupalı devletler tüm bu yaşananlar karşısında sessiz kaldı ve hiçbir müdahalede bulunmadı. Srebrenitsa’daki kıyımdan Tuzla’ya kaçmaya çalışan 12 bin kişi ise dağlık güzergah üzerine çeşitli yerlere pusu kuran Sırp askerlerce yakalanıp öldürülerek önceden açılan toplu mezarlara gömüldüler. Kaçış yolundan sadece 3 bin kişi sağ olarak Tuzla’ya ulaşabildi. Srebrenitsa’dan Tuzla’ya uzanan yolda 10 gün içerisinde 10 binden fazla kişi katledildi. Katliam Avrupa’da ilk kez hukuksal olarak belgelenen soykırım olarak da biliniyor.
3,5 yıl boyunca devam eden savaş süresince 312.000 kişi hayatını kaybetti, 2 milyon Boşnak evlerini terk etmek zorunda kaldı. Bosna’nın tarihi ve kültürel mirasının çok önemli bir kısmı yok edilirken, kurulan 100’ün üzerindeki toplama kampında en ağır işkenceler yapıldı.,27 bin 734 kişi resmi kayıtlara kayıp olarak geçti. Toplu Mezarları Araştırma Enstitüsü’nün 15 yıldır sürdürdüğü çalışmalarda 20 bin kaybın cesedine ulaşıldı, bunlardan yaklaşık 18 bininin kimliği belirlendi. Toplu mezarlarda bulunan cesetlerin çoğu parçalandığı ve yakıldığı için kimlik tespit çalışmaları zorlukla sürdürülüyor.
Kimlikleri tesbit edilen kurbanlar her yıl Srebrenitsa’da düzenlenen törenle toprağa veriliyor. Savaşın tanıkları Bosnalı Müslümanlar ve onların acısını paylaşan tüm vicdan sahipleri, katliamın 16. yıldönümü olan bu yıl 500 kurbanı daha törenlerle toprağa verecek.
