Filipinler hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi arasındaki barış sürecinin bir parçası olarak 2013 yılında kurulan ve üyelerinden birisinin İHH İnsani Yardım Vakfı adına yönetim kurulu üyesi Hüseyin Oruç olan Bağımsız Gözlemci Heyeti, ikinci Yıllık Halka Açık Rapor’unu Filipinler’de düzenledikleri bir basın toplantısı ile yayınladı.

Bağımsız Gözlemci Heyeti başkanı Alistair MacDonald basın toplantısında yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Geçtiğimiz günlerde Mamasapona’da gerçekleşen trajik olaylar çatışmanın insan maliyetini tekrar gözler önüne sermiştir. Bağımsız Gözlemci Heyeti olarak tüm mağdurların ailelerine başsağlığı diliyoruz. Olay hakkında sürmekte olan soruşturmaların sonuçlarını beklediğimiz şu günlerde yorumda bulunmak için henüz çok erken. Fakat geçmişte olanlarla adil bir şekilde yüzleşirken geleceği muhafaza etmek de çok önemli. İyi bir gelecek ise ancak kalıcı ve yaygın bir barış altında mümkündür.”

MacDonald, toplumsal ilginin zaruri olarak güncel trajediye yoğunlaşmasına rağmen 2014 yılında barış sürecinin farklı aşamalarında kaydedilen önemli gelişmelerin de göz ardı edilmemesinin önemli olduğunu belirtti. “On yıllarca süren şiddetli çatışmaların bir gecede sona ermesi mümkün değil” diyen MacDonald, “Barış için çaba sarf edenlerin verdiği özverili emekler takdir edilmeli” diye ekledi. MacDonald, heyetin ikinci yıllık raporunun, barışın önünde duran engellere dikkat çekmesinin yanı sıra barış sürecinde alınan mesafelerin hatırlanmasına katkı sağlamasını umduğunu belirtti.

Bağımsız Gözlemci Heyeti yayınladığı raporunda 2014 yılının barış anlaşmalarının uygulanmasında büyük gelişmelere tanıklık ettiğini belirtti. Bu gelişmelerin başlıcaları arasında Ocak ayında Normalleşme Eki’nin tamamlanması, Mart ayında tarihi bir şekilde Bangasomoro Kapsamlı Anlaşması’nın imzalanması, Eylül ayında Bangasomoro Temel Yasası taslağının meclisin onayına sunulması ve hemen bunun ardından Temel Yasa’nın meclisin gündemine alınarak tartışmaların ve görüşmelerin başlaması yer alıyor.

Bunlara ek olarak, anlaşmaların diğer tüm aşamalarında da çalışmalara devam edildi. Bunların arasında:

- Normalleşme sürecinde kat edilen ilk aşamalar; üç temel normalleşme organının kurulması (JNC, TJRC, IDB) ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi’nin silahlı grubu olan Bangsamoro Bağımsızlık Ordusu’nun elindeki yüksek güçlü silahların Bağımsız Silahlandırma Heyeti’ne bırakılacağı ilk sembolik silah bırakma töreni için hazırlık yapılması

- Sajahatra Bangsamoro programı üzerinden yapılan çalışmalar ve detaylı bir Bangsamoro Kalkınma Planı hazırlanması da dahil olmak üzere, Sosyoekonomik gelişme alanında süregelen çalışmalar

- Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi’nden Bangsamoro Geçici Yönetimi’ne geçiş için hazırlık yapılması ve bunun için Geçiş İçin Koordinasyon Komitesi kurulması

Süreç iki partinin de arzuladığı kadar hızlı gelişmedi ve çeşitli alanlarda gecikmeler yaşandı. Bunlara örnek olarak Bangsamoro Temel Yasası taslağının tamamlanması, normalleşmenin bazı Pratik yönleri ve sosyoekonomik programların uygulanmasındaki gecikmeler verilebilir.

Mamasapano çatışması öncesinde de barış sürecinin önünde halihazırda çeşitli zorluklar bulunmaktaydı:

- Bangsamoro Temel Yasası’nın görüşülmesinin, süreçte yapılan anlaşmalara uyularak ve Anayasa Mahkemesi’nde büyük değişikliklere uğramaksızın, belli bir zaman dilimi içerisinde tamamlanması; Bangsamoro Temel Yasası’nı onayacak ve Bangsamoro’nun coğrafi kapsamını belirleyecek plebisitin başarıyla gerçekleştirilebilmesi için hazırlıkların yapılması

- Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi’nden Bangsamoro Geçici Yönetimi’ne yumuşak bir geçiş için gerekli düzenlemelerin yapılması, özellikle de geçiş sürecinin beklenenden kısa sürede gerçekleşecek olmasından doğacak olan zorlukların dikkate alınması

- Sosyoekonomik kalkınma için gerekli desteğin sağlanması

- Ve müstakbel Bangsamoro’nun tüm halkı için mümkün olan en yüksek mertebede katılım hissinin sağlanması

Şimdi, 25 Ocak’taki olaydan sonra, var olagelen bu zorlukların büyük bir kısmı çok daha derin hale gelecektir. Duygular hassaslaşmış ve sürece olan güven zedelenmiş durumda. Fakat zorluklar büyük olmasına rağmen elde edilecek olan kazanımlar çok daha büyük; kalıcı bir barışa ulaşmak, bölgenin tam potansiyeline ulaşmasını sağlamak ve ulusun tamamının güvenliğine ve refahına daha etkin bir şekilde katkıda bulunmak…

Ve başarının en iyi garantisi; tarafların barışa olan bağlılıklarının en üst seviyede devam etmesi, meclisin ve halkın Bangsamoro Temel Yasası’nın görüşülmesinde tam katılımı ve Mindanao halkının, çocuklarının barışçıl ve adil bir toplumda yetişmesi ve gelişmesi için besledikleri umutlardır.

Bağımsız Gözlemci Heyeti kimdir ve görevleri nelerdir…

Bağımsız Gözlemci Heyeti, 15 Ekim 2012’de imzalanan Bangsamoro Çerçeve Anlaşmasında belirtildiği üzere, Filipinler Hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi tarafından, imzalanan barış anlaşmasının uygulanmasını gözlemlemek üzere kurulmuştur.

Bağımsız Gözlemci Heyeti’nin 5 üyesi bulunmaktadır (iki üye hükümet tarafından, iki üye Moro İslami Kurtuluş Cephesi tarafından aday gösterilmiş ve heyet başkanı iki tarafın ortak kararıyla belirlenmiştir). Heyet üyeleri: Hüseyin Oruç (İHH İnsani Yardım Vakfı, Türkiye), Karen Tañada (Gaston Z Ortigas Peace Institute, Filipinler), Rahib Kudto (UNYPAD, Filipinler), Steven Rood (The Asia Foundation, ABD) ve Alistair MacDonald (Heyet Başkanı, Eski AB Filipinler büyükelçisi, halihazırda emekli).

Bağımsız Gözlemci Heyeti; başta Çerçeve Anlaşması ve ekleri olmak üzere taraflar arasında imzalanan tüm anlaşmaları gözlemlemek, incelemek ve değerlendirmek üzere görevlendirilmiştir. Heyetin başlıca görevleri şunlardır:

- Tüm anlaşmaların uygulanmasını gözlemlemek ve değerlendirmek

- Tarafların anlaşmalar çerçevesindeki taahhütlerini hayata geçirmelerini her aşamada incelemek ve değerlendirmek. (İki tarafa da, uygun adımları atabilmeleri için, periyodik olarak kapsayıcı raporlar yazmak ve bilgilendirmeler yapmak)

- Anlaşmalarda kat edilen aşamaları ve gelişmeleri halka sunmak

Bağımsız Gözlemci Heyeti, Tarafların Ocak 2013’te mutabakata vardığı Görev Tanımı çerçevesinde, Temmuz 2013’te faaliyetlerine başlamıştır. Heyet şu ana kadar, yaklaşık olarak iki aylık aralıklarla, 9 kez Filipinler’de bir araya gelmiştir. Bundan sonra da Çerçeve Anlaşması’nda öngörülen Çıkış Belgesi’nin tamamlanmasına kadar faaliyetlerine devam edecektir.

 Mevcut Halka Açık Rapor Bağımsız Gözlemci Heyeti’nin yayınlamış olduğu ikinci rapordur. İlk rapor Şubat 2014’te yayınlanmıştır.